Osiemdziesiąta piąta rocznica deportacji mniejszości polskiej z terenów dawnych Kresów Wschodnich (w 1936 r. – sowieckiej Ukrainy) do Kazachstanu była głównym tematem Forum Polonijnego, który odbył się w Nur-Sułtanie.

W dniu 28 kwietnia 1936 r. Rada Komisarzy Ludowych ZSRR przyjęła tajny dekret „O eksmisji z Ukraińskiej SRR i strukturze gospodarczej w obwodzie karagandyjskim kazachskiej ASRR”, według którego ponad 15 tys. rodzin zostało deportowanych do Kazachstanu. Do końca 1936 r. do północnego Kazachstanu deportowano około 60-70 tys. obywateli radzieckich o narodowości polskiej. W latach 1939-1940 miała miejsce druga fala deportacji, podczas której obywatele polscy zostali wysiedleni z terenów anektowanych, a po 1945 roku otrzymali oni możliwość powrotu do Polski. Natomiast Polacy z Kresów i ich dzieci na zawsze pozostali na kazachskich stepach.

Według różnych źródeł, obecnie na terenie Kazachstanu zamieszkuje od 60 do 80 tysięcy osób, posiadających polskie korzenie. To już wnuki wygnańców, którzy po odzyskaniu przez Kazachstan niepodległości, otrzymali możliwość zjednoczyć się w stowarzyszenia polonijne, zorganizować lekcje języka polskiego, stworzyć zespoły pieśni i tańca, obchodzić polskie święta państwowe i katolickie.

W celu wzięcia udziału w odbywającym się Forum, do stolicy Kazachstanu miasta Nur-Sułtan przyjechali Prezesowie 19 Stowarzyszeń Polonijnych z całego kraju. W Forum uczestniczyli także Ambasador RP w Kazachstanie Pan Selim Chazbijewicz, kierownik Konsulatu Generalnego RP w Ałmaty Pan Jerzy Timofiejuk, pracownicy placówki dyplomatycznej w Kazachstanie oraz przedstawicieli Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku. Podczas Forum poruszano m.in. takie tematy, jak „Dobre praktyki w organizacjach polonijnych”, „Polska diaspora w Kazachstanie pomocą w odzyskaniu więzi z Polską”, „Media Polonijne – łączy nas Polska” i inne.

Podczas Forum został wyświetlony film „Artefakty z szafy – historia o moich przodkach zaklęta w przedmiotach”. Ten film nakręcono we współpracy z Fundacją „Wolność i Demokracja”, a także dzięki wsparciu finansowemu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów RP w ramach konkursu „Polonia i Polacy za Granicą 2021”. Filmowcy udali się z kamerą do wsi, położonych w kazachskich stepach, gdzie odnaleźli modlitewniki przywiezione z Ukrainy w 1936 roku, które były starannie przekazywane w polskich rodzinach z pokolenia na pokolenie. Ikony i krucyfiksy wciąż wiszą na honorowym miejscu w polskich domach w północnym Kazachstanie. Pługi, młyny, maselnice... Za każdym z tych przedmiotów kryje się historia rodziny, ciężka praca, smutek i radość... Film, który został pokazany uczestnikom Forum, teraz jest do obejrzenia we wszystkich ośrodkach polonijnych w Kazachstanie.

Na podstawie materiałów zebranych podczas pracy nad filmem powstał również album fotograficzny „Fototeka – Polskie ślady na terenach Kazachstanu”, którego pierwsze egzemplarze otrzymali honorowi goście. Wśród nich byli polscy naukowcy, szefowie instytucji naukowych, którzy również przybyli na Forum do Nur-Sułtanu i uczestniczyli również w Polsko-Kazachstańskiej konferencji naukowej „Historia, która nas łączy”. Wśród uczestników konferencji ze strony polskiej byli kierownicy Instytutu Pamięci Narodowej, Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Muzeum Pileckiego w Warszawie. Strona kazachska reprezentowana była przez przedstawicieli z Archiwum Prezydenta Kazachstanu, zespół Muzeum Pamięci Ofiar Represji Politycznych i Totalitaryzmu „AŁŻYR”, Instytut Historyczny im. Ualichanowa i innych.

W związku z tym, że od początku bieżącego roku w każdym obwodzie, w każdym mieście i na wsi, w których mieszkają obecnie Polacy, odbyły się dziesiątki wydarzeń i imprez, mających na celu zachowanie Polskości, naukę języka ojczystego, nauczanie historii swojej ojczyzny i tradycji kulturowych, przemawiające na Forum prezesi stowarzyszeń polonijnych mogli podzielić się swoimi bogatymi doświadczeniami.

W mieście Ałmaty odbył się Konkurs poetycki "Imiona Ojczyzny". Warunkiem uczestnictwa w konkursie literackim, adresowanym do uczniów i osób dorosłych, było napisanie wiersza, który w tematyce swojej związany jest z Polską: jej historią, tradycjami, naturą i współczesnością. W dniu 1 listopada w mieście Tałgar niedaleko Ałmaty odbyła się uroczysta Msza Święta, w której wzięli udział przedstawiciele Konsulatu Generalnego RP w Ałmaty oraz członkowie Ałmatyńskiego Centrum Kultury Polskiej „Więź”. Po Mszy Świętej uczestnicy udali się na cmentarz Tałgaru, gdzie pochowani są Polacy, zesłani do Kazachstanu w latach 30. zeszłego stulecia. Ich pamięć uczczono złożeniem kwiatów, zapaleniem tradycyjnych zniczy na grobach i wspólną modlitwą.

W okolicach Północnego Kazachstanu dokłada się wszelkich starań, aby znaleźć miejsca pochówku deportowanych Polaków. Faktem zostaje, że obecnie wiele wsi, do których wysiedlono zesłanych, już nie istnieje. Niestety ich mieszkańcy wyjechali w różnych kierunkach, a cmentarze pozostały bez opieki. Działacze Polskiego Centrum „Kopernik” pracują w archiwach nad poszukiwaniem dokumentów o wartościach dowodowych, a następnie przemierzają stepy i bagna w poszukiwaniu tych cmentarzy. Efektem ogromnej pracy powinna być mapa polskich cmentarzy w północnym Kazachstanie.

Stowarzyszenie Polaków obwodu akmolińskiego zorganizowało Ogólnokazachstański konkurs „Polonia Śpiewająca”, stołeczne stowarzyszenie „Polska Jedność” – Polonijny Bieg Niepodległości-2021.

Duże zainteresowanie Polaków, a także innych narodowości, zamieszkałych na terenie Kazachstanu, wzbudziła wystawa książek, poświęcona 20. rocznicy wizyty Jana Pawła II do Kazachstanu, która miała miejsce w Publicznej Bibliotece Polonijnej w Nur-Sułtanie. Przedstawiciele Związku Polaków w Kazachstanie wraz z przewodniczącą Panią Katarzyną Ostrowską w trudnych dniach pandemii, w warunkach kwarantanny, jeździli po całym kraju, dostarczając Rodakom leki, środki ochrony osobistej i pomoc humanitarną. Akcja charytatywna została zorganizowana ze środków przyznanych przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów RP za pośrednictwem Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”, za co cała Polonia Kazachstanu jest bardzo wdzięczna.

Wielkim sukcesem można nazwać, że podczas tego Forum Polonijnego we wszystkich regionach kraju odbyły się różne wydarzenia polonijne, co oznacza, że w Kazachstanie płonie polska świeca!

Forum Polonijne zakończyło się wręczeniem aktywnym działaczom nagrody specjalnej ustanowionej przez Związek Polaków w Kazachstanie w celu upamiętnienia 85. rocznicy deportacji Polaków do Kazachstanu – „Odznaczenie Honorowe za zasługi” . Odbyły się również wybory na nową wiceprzewodniczącą Związku Polaków w Kazachstanie, którą została Pani Tatiana Sławecka, prezes Ałmatyńskiego Centrum Kultury Polskiej „Więź”. Poprzedni wiceprezes Pan Oleg Czerwiński został jednogłośnie wybrany za wieloletnią owocną pracę na rzecz Polonii Honorowym Prezesem Związku Polaków w Kazachstanie.

Autor: Oleg Czerwiński